Wersja wysokokontrastowa
Godziny pracy Muzeum:
wtorek, piątek 9.30 – 15.30 • sobota, niedziela 12.00 – 15.00
A A A
Muzeum Regionalne w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej
  • English
  • Polski
  • Deutsch
12.04.2021 •

Bitwa pod LegnicÄ…

Czy Åšredzianie sÄ… winni najazdowi MongoÅ‚ów na ziemie polskie w XIII w.? ???? Czy ich czyny doprowadziÅ‚y do wielkiej bitwy na przedpolach Legnicy i Å›mierci ksiÄ™cia Henryka Pobożnego? ???? Co wiemy o tym starciu? Dowiesz siÄ™ tego czytajÄ…c poniższy tekst.

Każde miasto ma w swojej historii jakieÅ› krwawe wydarzenia, jakÄ…Å› czarnÄ… legendÄ™. Dla Åšrody ÅšlÄ…skiej jest nim niewÄ…tpliwie, opisane przez ruskiego kronikarza, zabójstwo przebywajÄ…cej w naszym mieÅ›cie wnuczki ksiÄ™cia czernihowskiego MichaÅ‚a WsiewoÅ‚odowicza. DotarÅ‚a ona aż tutaj uciekajÄ…c wÅ‚aÅ›nie przed MongoÅ‚ami zagrażajÄ…cymi jej ojczyźnie. Zdarzenie to zapisaÅ‚o siÄ™ gÅ‚Ä™boko w Å›wiadomoÅ›ci mieszkaÅ„ców Åšrody, ale w zmienionej formie. Tak powstaÅ‚a legenda o „cesarzowej tatarskiej”, która podróżujÄ…c po Europie zatrzymaÅ‚a siÄ™ na nocleg w naszym mieÅ›cie, a skuszeni wiezionymi przez niÄ… skarbami Åšredzianie, zabili jÄ…. Mąż zamordowanej kobiety, kiedy dowiedziaÅ‚ siÄ™ o tym, zmobilizowaÅ‚ swoja armiÄ™ i ruszyÅ‚ na nasze ziemie w poszukiwaniu zemsty.
Taka miaÅ‚a być legendarna przyczyna wielkiego najazdu MongoÅ‚ów na ÅšlÄ…sk (mam na myÅ›li historycznÄ… krainÄ™, czyli Dolny i Górny ÅšlÄ…sk) w 1241 r. Fakty oczywiÅ›cie sÄ… inne, ale w każdej legendzie tkwi ziarenko prawdy. Mord na wnuczce ksiÄ™cia jest wydarzeniem autentycznym. NiewÄ…tpliwie również zmierzajÄ…cy w stronÄ™ Legnicy najeźdźcy wybrali drogÄ™ przez ÅšrodÄ™ ÅšlÄ…skÄ… i zapewne nie obyÅ‚o siÄ™ wtedy bez grabieży.
Ale przejdźmy do samej bitwy, której 780 rocznicÄ™ dziÅ› obchodzimy. Dlaczego do niej doszÅ‚o? Otóż najazd na polskie ziemie miaÅ‚ powstrzymać nas przed udzieleniem pomocy WÄ™grom. To wÅ‚aÅ›nie ten kraj byÅ‚ gÅ‚ównym celem ataku armii mongolskiej, pod wodzÄ… Batu-chana (wnuka Czyngis-chana). Doskonale rozeznani w powiÄ…zaniach dynastycznych i politycznych, wiedzieli, że polskie rycerstwo może wspomóc w walce swoich sÄ…siadów. Dlatego też cześć oddziaÅ‚ów mongolskich w liczbie ok. 10 tysiÄ™cy (tzw. tumen), na poczÄ…tku roku 1241 wkroczyÅ‚o na ziemie polskie, aby przeprowadzić dziaÅ‚ania dywersyjne. WedÅ‚ug źródeÅ‚, Tatarzy spustoszyli Kujawy, MaÅ‚opolskÄ™ i ÅšlÄ…sk. Najpierw pobili rycerstwo maÅ‚opolskie i sandomierskie pod Chmielnikiem, spalili Kraków i na poczÄ…tku kwietnia dotarli na ÅšlÄ…sk.
Aby zatrzymać ten niszczycielski pochód, Henryk Pobożny zaczÄ…Å‚ gromadzić pod swoim sztandarem wojska. Armia mongolska, oprócz przewagi liczebnej, przez swój egzotyczny wyglÄ…d i barbarzyÅ„skie zachowanie, stanowiÅ‚a nie lada wyzwanie-porównywano jÄ… do armii piekielnej. Dlatego też książę starannie przygotowywaÅ‚ siÄ™ do bitwy. Oprócz rycerstwa Å›lÄ…skiego, dysponowaÅ‚ też rycerstwem wielkopolskim, uciekinierami z MaÅ‚opolski, Templariuszami i być może Krzyżakami (ich obecność, a zwÅ‚aszcza Å›mierć na polu bitwy jego Wielkiego Mistrza jest kwestiÄ… spornÄ…). Pomocy mieli udzielić także Czesi, ale ich wojska dÅ‚ugo nie nadciÄ…gaÅ‚y, wobec czego Henryk zdecydowaÅ‚ siÄ™ nie czekać dÅ‚użej i wydać bitwÄ™ Tatarom.
I tu zaczynajÄ… siÄ™ przysÅ‚owiowe schody. W zasadzie niewiele wiemy o samym przebiegu bitwy. Najbardziej wiarygodne źródÅ‚a historyczne, czyli takie spisane krótko po tych wydarzeniach, w sposób bardzo lakoniczny przedstawiÅ‚y to starcie. DokÅ‚adniejszy opis przekazuje nam dopiero Jan DÅ‚ugosz w swojej kronice, ale nie wiadomo czy należy mu wierzyć. Opis ten jest zbyt szczegóÅ‚owy i ta relacja nie jest nigdzie indziej potwierdzona. Niektórzy badacze uważajÄ…, że DÅ‚ugosz opieraÅ‚ siÄ™ na nieznanej nam, zaginionej kronice, ale tego również nie da siÄ™ jednoznacznie potwierdzić. Dlatego też przedstawiÄ™ fakty pewne (o ile w historii może być coÅ› pewnego????) dotyczÄ…ce przebiegu bitwy. No, powiedzmy najbardziej prawdopodobne ????
Polskimi oddziaÅ‚ami dowodziÅ‚ oczywiÅ›cie książę Henryk. Trudno okreÅ›li ich liczebność. MogÅ‚o ich być od 2 do 4-6 tysiÄ™cy. ArmiÄ… mongolskÄ… dowodziÅ‚ najpewniej Orda, brat Batu-chana i być może także Bajdar (lub inaczej Pajdar). Jak już wspomniano, na ziemie polskie wysÅ‚ano tumen mongolski, a te liczyÅ‚y sobie zazwyczaj ok. 10 tysiÄ™cy wojowników. W czasie walk prowadzonych w MaÅ‚opolsce, musieli Tatarzy ponieść jakieÅ› straty, dlatego przyjmuje siÄ™, że do boju z oddziaÅ‚ami Pobożnego mogÅ‚o stanąć ich ok 8 tysiÄ™cy. Do bitwy doszÅ‚o w odlegÅ‚oÅ›ci ok. 7 km na poÅ‚udniowy-wschód od Legnicy, 9 kwietnia 1241 r. (choć np. DÅ‚ugosz pisaÅ‚ iż zaczęła siÄ™ ona 8 kwietnia). AnalizujÄ…c źródÅ‚a można przyjąć, iż w poczÄ…tkowej fazie przewaga byÅ‚a po stronie polskiej i MongoÅ‚owie zamierzali siÄ™ nawet wycofać, kiedy niespodziewanie, wÅ›ród rycerstwa wybuchÅ‚a panika i część siÅ‚ zaczęła siÄ™ wycofywać. Wtedy do walki miaÅ‚ siÄ™ rzucić sam Henryk (choć niektórzy twierdzÄ…, że też siÄ™ wycofywaÅ‚), ale jego oddziaÅ‚ zostaÅ‚ rozbity a on sam zostaÅ‚ wziÄ™ty do niewoli. Potem Å›ciÄ™to mu gÅ‚owÄ™, którÄ… zawieziono samemu Batu-chanowi. WczeÅ›niej jednak, przy pomocy tej gÅ‚owy, próbowano zastraszyć zaÅ‚ogÄ™ Legnicy. Lecz jej obroÅ„cy nie poddali miasta. Porzucone ciaÅ‚o ksiÄ™cia rozpoznaÅ‚a jego żona Anna. ZrobiÅ‚a to na podstawie pewnego szczegóÅ‚u anatomicznego-Henryk miaÅ‚ mieć 6 palców u lewej stopy.
Warto również wspomnieć, iż niektórzy badacze uważajÄ…, że panikÄ™ w polskich oddziaÅ‚ach wywoÅ‚aÅ‚a „broÅ„ chemiczna” użyta przez MongoÅ‚ów. OczywiÅ›cie „winny” tej teorii jest DÅ‚ugosz, który w opisie bitwy napisaÅ‚ „[...]chorąży niosÄ…cy ów proporzec poczÄ…Å‚ tÄ… gÅ‚owÄ… z caÅ‚ej siÅ‚y machać, a natychmiast buchnęła z niej jakaÅ› para gÄ™sta, dym i wiew tak smrodliwy, że za rozejÅ›ciem siÄ™ miÄ™dzy wojskami tej zabójczej woni Polacy mdlejÄ…cy i ledwo żywi ustali na siÅ‚ach i niezdolnymi siÄ™ stali do walki".
Wojska mongolskie jeszcze dwa tygodnie plÄ…drowaÅ‚y ÅšlÄ…sk, by potem udać siÄ™ na WÄ™gry. NiewÄ…tpliwie najazd tatarski, bitwa pod LegnicÄ… oraz Å›mierć jednego z ważniejszych piastowskich książąt byÅ‚a ogromnym szokiem dla mieszkaÅ„ców ÅšlÄ…ska. Straty na trasie wojsk nieprzyjaciela byÅ‚y ogromne. Obecnie jednak nie uważa siÄ™, aby doprowadziÅ‚y one do wyludnienia tych ziem.
Do dziÅ› również zastanawiamy siÄ™ co by byÅ‚o, gdyby Henryk Pobożny nie zginÄ…Å‚ pod LegnicÄ…. Czy zjednoczyÅ‚by PolskÄ™?
Czy może jednak utraciłby ziemie zdobyte przez swojego ojca?
Autor: Anna Celuch
« powrót
  • Zadaj pytanie
  • Kalendarium
  • Galeria zdjęć
  • E-kartki
  • Multimedia

Newsletter