Wersja wysokokontrastowa
Godziny pracy Muzeum:
wtorek, piątek 9.30 – 15.30 • sobota, niedziela 12.00 – 15.00
A A A
Muzeum Regionalne w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej
  • English
  • Polski
  • Deutsch
26.08.2020 •

Z kapturem czy bez? Jednobarwny czy kolorowy strój? Skromny czy bogaty? Czyli słów kilka o tym, jak ubierał się kat w czasach nowożytnych.

Na wstÄ™pie warto zaznaczyć, że strój sÅ‚użbowy kata od prywatnego, mógÅ‚ siÄ™ różnić. W czasie wykonywania swoich obowiÄ…zków, czy też podróży na „goÅ›cinne wystÄ™py”, mistrz musiaÅ‚ swoim ubiorem i dodatkami wyraźnie sygnalizować, jakim zawodem siÄ™ para. Niekiedy domagano siÄ™, aby na co dzieÅ„, w wolnych chwilach, również nosiÅ‚ elementy, po których inni ludzie, stykajÄ…cy siÄ™ z nim, mogli poznać, iż jest on katem. Natomiast sam mistrz maÅ‚odobry wolaÅ‚ jednak nie wyróżniać siÄ™ spoÅ›ród tÅ‚umu. ÅšwiadczÄ… o tym znajdowane w źródÅ‚ach skargi do wÅ‚adz miasta, gdzie informowano np., że ktoÅ› piÅ‚ w karczmie z jakimÅ› mężczyznÄ…, nie wiedzÄ…c, iż to kat, przez co naraziÅ‚ siÄ™ na infamiÄ™.

Ubiór sÅ‚użbowy zależaÅ‚ od regionu, gdzie uprawiaÅ‚ swój zawód mistrz i czasami także od jego zwierzchników. Instrukcje przedstawiane katu, po jego zatrudnieniu, mogÅ‚y zawierać przepisy dotyczÄ…ce stroju. PrzykÅ‚adowo w 1645 r. w Zgorzelcu, Lorenzowi Straßburgerowi, nakazano nosić barwny kapelusz oraz skromny strój. Czy to przestrzegaÅ‚ oraz czy dotyczyÅ‚o to tylko dni egzekucji, trudno ustalić.

Kaptury, maski, czyli to co nam siÄ™ zawsze kojarzy z katem, wedÅ‚ug wiÄ™kszoÅ›ci historyków, to wymysÅ‚ kultury masowej. Potwierdzać mogÄ… to również różnego rodzaju grafiki, miniatury itp. obrazy, gdzie wykonujÄ…cy swoje obowiÄ…zki kat ma, co najwyżej, na gÅ‚owie czapkÄ™ bÄ…dź kapelusz. ProszÄ™ sobie wyobrazić, jak kat mógÅ‚ dobrze wykonać egzekucje w kapturze z maleÅ„kimi otworami na oczy? A od poprawnoÅ›ci jej wykonania zależaÅ‚a przyszÅ‚ość mistrza w tym zawodzie. Nie zakÅ‚adano kaptura także po to aby ukryć swojÄ… tożsamość. Kat byÅ‚ oficjalnym pracownikiem, zatrudnianym przez miasto i każdy w okolicy znaÅ‚ jego nazwisko oraz oblicze. Co wiÄ™cej „rozpoznawalna” twarz w poÅ‚Ä…czeniu z umiejÄ™tnoÅ›ciami, przynosiÅ‚a dodatkowe, dobrze pÅ‚atne zlecenia poza miejscem zamieszkania. Nie jest wykluczone, iż niektórzy kaci nosili kaptury, ale takie umożliwiajÄ…ce pracÄ™ albo takie, które tworzyÅ‚y wokóÅ‚ nich dodatkowÄ… aurÄ™ strachu. Częściej jednak zakÅ‚adano go skazaÅ„cowi, m.in. w czasie przesÅ‚uchania, aby nie „uroczyÅ‚” badajÄ…cych go osób.

Kat ubieraÅ‚ siÄ™ jak przeciÄ™tny mieszkaniec miasta, gdzie pracowaÅ‚. Jego strój prywatny w dużej mierze zależaÅ‚ od jego majÄ…tku. Jeżeli miaÅ‚ duże dochody, ubiór jego byÅ‚ strojny i bogaty, podobnie jak suknie jego żony. Bo któż nie lubi zbytku?
PorzÄ…dne odzienie przy braku symboli zawodowych, mogÅ‚o zmylić niejednego czÅ‚owieka. A w czym to przeszkadzaÅ‚o? Otóż osoba kata, ze wzglÄ™du na rodzaj prac, jakie wykonywaÅ‚, byÅ‚a postrzegana jako nieczysta. A przebywanie w obecnoÅ›ci mistrza, czy wrÄ™cz nawiÄ…zanie stosunków towarzyskich (nawet nieÅ›wiadomie) sprowadzaÅ‚o haÅ„bÄ™ na takiego czÅ‚owieka, który sam stawaÅ‚ siÄ™ wtedy także nieczysty.

Po czym wiÄ™c można byÅ‚o poznać kata? Niektóre miasta wydawaÅ‚y zarzÄ…dzenia obligujÄ…ce mistrza do noszenia ubraÅ„ w konkretnych kolorach albo choć jakiegoÅ› znaku. Tym znakiem mógÅ‚ być miecz katowski przy boku. Ale chodzenie wszÄ™dzie z takÄ… broniÄ… byÅ‚o problematyczne i niewygodne. ObowiÄ…zkowo nosić go musiaÅ‚ kat w czasie wykonywania swoich obowiÄ…zków: pod czas egzekucji, podróży sÅ‚użbowej czy na przykÅ‚ad odbierania nowej lub naprawionej szubienicy. Najczęściej kata można byÅ‚o rozpoznać po barwach caÅ‚ego stroju bÄ…dź jakiejÅ› jej części. Tymi kolorami byÅ‚y: czerwony, żóÅ‚ty i zielony, ponieważ uważano je za haÅ„biÄ…ce. Czasami także używano niebieskiego. Mistrz maÅ‚odobry w Brzegu nosiÅ‚ zwyczajowo, w czasie egzekucji (nie wiadomo czy na co dzieÅ„ także) niebieski pÅ‚aszcz. Najczęściej w użyciu bywaÅ‚a czerwieÅ„. IstniejÄ… różne poglÄ…dy dlaczego akurat ten kolor. Może dlatego, że kojarzy siÄ™ z krwiÄ…, silnymi namiÄ™tnoÅ›ciami itp. Albo po prostu czerwone stroje byÅ‚y praktyczne-plamy krwi nie byÅ‚y zbyt widoczne. Å»óÅ‚ty kolor, również uważany za pogardliwy, nosili także bankruci, Å»ydzi, wÄ™drowni żacy i heretycy.

OczywiÅ›cie nie musiaÅ‚ kat, chodzić w stroju skÅ‚adajÄ…cym siÄ™ wyÅ‚Ä…cznie z tych kolorów. Najczęściej, zwÅ‚aszcza w chwilach wolnych od obowiÄ…zków, wystarczyÅ‚o aby choć jeden element byÅ‚ charakterystycznej barwy. Najczęściej bywaÅ‚o to okrycie gÅ‚owy. W II poÅ‚owie XVII w., w Legnicy miejskie wÅ‚adza nakazywaÅ‚y tamtejszemu katowi noszenie czerwonego kapelusza. Mistrz, dla wyróżnienia siÄ™ z tÅ‚umu, mógÅ‚ też nosić jakiÅ› znaczek, emblemat (np. wizerunek miecza lub szubienicy) czy po prostu kawaÅ‚ek materiaÅ‚u, naszyty na ubranie w widocznym miejscu. Na przykÅ‚ad w Krakowie kat miaÅ‚ na rÄ™kawie przymocowane kawaÅ‚ki sukna w kolorach biaÅ‚ym, czerwonym i niebieskim.

Na koniec dodajmy, iż w II poÅ‚owie XVIII w., kiedy ÅšlÄ…sk (historyczny) zostaÅ‚ wÅ‚Ä…czony do Prus, tamtejszych katów, objęło nowe prawo, regulujÄ…ce wyglÄ…d ich roboczego stroju. Mistrz miaÅ‚ od tej pory nosić jednolity mundur koloru szarego. Natomiast rakarze i pomocnicy kata ciemnoszary surdut z takimi samymi guzikami, zaÅ› na gÅ‚owie szpiczasty kapelusz.

ŹródÅ‚a ilustracji:
1. https://histmag.org/Kat-i-niegodne-rzemioslo-14894/

 

 

« powrót
  • Zadaj pytanie
  • Kalendarium
  • Galeria zdjęć
  • E-kartki
  • Multimedia

Newsletter