Wersja wysokokontrastowa
Godziny pracy Muzeum:
wtorek, piątek 9.30 – 15.30 • sobota, niedziela 12.00 – 15.00
A A A
Muzeum Regionalne w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej
  • English
  • Polski
  • Deutsch
29.06.2020 •

Obrzędy letniego przesilenia. Część II

ÅšwiÄ™to przesilenia letniego to także Å›wiÄ™to dla czarownic. W tÄ… noc organizowaÅ‚y sabaty, gdzie taÅ„czyÅ‚y przy wielkim ognisku i czyniÅ‚y różne czary, które wtedy akurat najwiÄ™kszÄ… moc miaÅ‚y. SzukaÅ‚y kwiatu paproci i odprawiaÅ‚y rytuaÅ‚y majÄ…ce na celu odebrać ludziom ich dobra. A najchÄ™tniej zabieraÅ‚y mleko krowom.

WedÅ‚ug ludowych wierzeÅ„ nocÄ…, w wigiliÄ™ Å›w. Jana czarownice chodziÅ‚y po polach i Å‚Ä…kach oraz drogami, którymi pÄ™dzono bydÅ‚o. CiÄ…gnęły za sobÄ… wtedy sznury, uzdy koÅ„skie albo wykonywaÅ‚y ruchy, jakby zagarniaÅ‚y coÅ› do podwiÄ…zanych fartuchów. WypowiadaÅ‚y jednoczeÅ›nie magiczne formuÅ‚y „BiorÄ™ pożytek, ale nie wszytek” lub „BiorÄ™ dostatek, ale nie statek”. DziÄ™ki temu mogÅ‚y potem przez caÅ‚y rok „doić” te uzdy, sznury czy troki fartucha, a z mleka robić sery i masÅ‚o. Natomiast krowy z pobliskiego gospodarstwa doiÅ‚y siÄ™ krwiÄ… i chorowaÅ‚y. Czarownice mogÅ‚y również zamÄ™czyć konie, oczywiÅ›cie nie swoje. WyprowadzaÅ‚y te zwierzÄ™ta ze stajni, mierzwiÅ‚y i plÄ…taÅ‚y grzywy oraz zajeżdżaÅ‚y je na Å›mierć, galopujÄ…c na sabaty.

OczywiÅ›cie ludzie zabezpieczali siÄ™, że przed negatywnymi dziaÅ‚aniami czarownic. Do ognisk palonych w czasie przesilenia wrzucano pÄ™ki zióÅ‚ albo stare miotÅ‚y, aby zneutralizować zÅ‚e czary. ZwierzÄ™ta szczelnie zamykano w stajniach i chlewach. Rysowano kredÄ… albo smoÅ‚Ä… znak krzyża na drzwiach i wrotach, żeby czarownica nie mogÅ‚a wejść do Å›rodka. Na progach i dróżkach kÅ‚adziono różne ostre rzeczy (Å›ciereczki z igÅ‚ami, kolce róż), żeby sprawić jej dotkliwy ból, gdy spróbuje dostać siÄ™ do zwierzÄ…t. Także uprząż poÅ‚ożona na podwórku miaÅ‚a sprawić, że zÅ‚e czary odejdÄ… w „galopujÄ…cym” tempie. Czyniono również na wsi sporo haÅ‚asu, które odstraszaÅ‚o czarownice: bito w dzwony, biegano z grzechotkami, strzelano z rusznic.

Jeżeli jednak udaÅ‚o im siÄ™ skraść krowom mleko, to stosowano pewien rytuaÅ‚. Na rozpalonÄ… podkowÄ™, zabranÄ… z progu obory, lano „zaczarowane” mleko, nastÄ™pnie odstawiano jÄ… na miejsce. Można byÅ‚o także mleko przelać przez wianek poÅ›wiÄ™cony w oktawÄ™ Bożego CiaÅ‚a, pocierajÄ…c krowy obrusem z wielkanocnego stoÅ‚u czy okrÄ™cać rogi, wymiona i ogon lipowym Å‚ykiem.

Kolejnym obrzÄ™dem, zwiÄ…zanym z dniem Å›w. Jana Chrzciciela, jest kaszubski zwyczaj-widowisko zwane „Å›cinaniem kani”. W folklorze tego regionu kania (ptak) jest symbolem zÅ‚a, nieszczęść, zaklÄ™tÄ… w zwierze czarownicÄ…. Chwytano wczeÅ›niej tego ptaka (ewentualnie zastÄ™powaÅ‚ go goÅ‚Ä…b, wrona, wróbel lub kura) i wiÄ™ziono do 24 czerwca. Czasami używano w zastÄ™pstwie kukÅ‚Ä™ ptaka z drewna lub brukwi, którÄ… wypeÅ‚niano farbÄ… imitujÄ…cÄ… krew. W wigilie albo dzieÅ„ Å›w. Jana, obnoszono kaniÄ™ w procesji po caÅ‚ej wiosce, by nastÄ™pnie udać siÄ™ na rozstaje dróg lub plac publiczny, które miaÅ‚y być miejscem egzekucji. Wybrany wczeÅ›niej kat, Å›cinaÅ‚ kaniÄ™ drewnianym mieczem bÄ…dź też tÅ‚um, zÅ‚orzeczÄ…c zwierzÄ™ciu, wykrwawiaÅ‚ go, raniÄ…c go ostrymi przedmiotami. Starano siÄ™ także, aby krwiÄ… ptaka pokropić wszystkich przyglÄ…dajÄ…cych siÄ™ egzekucji, a zwÅ‚aszcza mÅ‚ode dziewczÄ™ta. MartwÄ… kaniÄ™ lub jej wizerunek, grzebano, a potem urzÄ…dzano poczÄ™stunek i taÅ„ce. ObrzÄ™d Å›cinania kani odbywaÅ‚ siÄ™ jeszcze sporadycznie w latach 60 XX w.

Obecnie Noc KupaÅ‚y i Noc ÅšwiÄ™tojaÅ„ska zyskujÄ… na popularność, gÅ‚ównie dziÄ™ki towarzyskim akcentom ich obrzÄ™dów oraz wzrostowi zainteresowania dawnymi SÅ‚owianami.

Autor: mgr Anna Celuch

ŹródÅ‚o ilustracji:
Joseph Tomanek, Nimfy tańczące do muzyki Pana,
http://www.artnet.com/…/nymphs-dancing-to-pans-flute-Ew-I-k…
« powrót
  • Zadaj pytanie
  • Kalendarium
  • Galeria zdjęć
  • E-kartki
  • Multimedia

Newsletter